ANNE SÜTÜNÜN FAYDALARI
Anne sütü, yeni doğmuş bebeklerin gereksinimi olan tüm besinleri ilk 6 ay sağlayabilen en iyi besindir.
Genel olarak D ve K vitamini dışında anne sütünde bulunan vitaminlerin çoğu, istenilen düzeyde bulunmaktadır.
Anne sütü düşük doğum ağırlıklı, prematüre ya da normal doğum ağırlığındaki bütün bebeklerin en üst düzeyde büyüme gelişmelerini sağlayacak özelliktedir.
Her anne bebeği için en uygun sütü üretir. Örneğin erken doğan bebeklerin annelerinin sütleri, erken doğan bebekler için uygun özellikler içerir.
Anne sütü ile beslenme insanlık tarihi kadar eskidir. Kur’an-ı Kerim’de bebeklerin 2 yaşına kadar emzirilmesi önerilmektedir. Bilimsel araştırma sonuçlarına göre dünyada tüm Sağlık Bakanlıkları, Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) tarafından ilk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenme ve emzirmenin en az iki yıla kadar uzatılması önerilmektedir.
Anne sütü bebeğin ihtiyacı olan besin değerine sahip ve içinde yeterli miktarda su bulunduğu için, tıbben gerekli görülmediği takdirde ilk 6 ay bebeklere anne sütünden başka su dahil hiçbir yiyecek ve içecek verilmemelidir. 6 ayın üzerindeki tüm bebekler tamamlayıcı besin almalıdır.
• Anne sütü, kolay sindirilir ve bebeğin beslenmesi için ideal bir besindir.
• Anne sütü, doğal ve taze bir besin olup daima hazırdır ve ekonomiktir.
• Anne sütü ile beslenen bebekler, diğer besinler ile beslenen bebeklerden daha zeki olurlar.
• Anne sütü ve doğumdan sonra gelen kolostrum (ilk sarı süt) bebek için çok önemlidir, bebeği hastalıklara karşı korur, bebeğin ilk aşısıdır.
• Anne sütü, bağışıklık sisteminin bileşenlerini içerir ve bebeği alerjenlere karşı korur.
• Anne sütü alan bebekler, bebeklik döneminden sonra da daha az hasta olurlar.
• Anne sütü, bebekleri karın ağrısından, ishalden ve kabızlıktan korur.
• Anne sütü alan bebekler, insuline bağımlı diyabetten ve obeziteden (şişmanlık) korunmuş olur.
• İnek sütü ile beslenen bebeklerde diş çürüğü sayısı anne sütü ile beslenenlere göre daha fazladır.
• Anne sütü, bebek ve anne arasında özel bir bağ kurulmasını sağlar ve bu özel sevgi de kişilik gelişiminde önemli rol oynar.
• Beyin ve sinir dokusu gelişimi için gerekli olan esansiyel yağ asitleri anne sütünde, inek sütüne göre daha fazladır.
• Emziren annelerde meme kanseri, over (yumurtalık) kanseri, osteoporoz (kemik erimesi) ve anemi (kansızlık) daha az görülür.
• Emzirme sırasında salgılanan hormonlar annenin depresyona girmesini engeller.
EMZİRME SÜRESİ
Bebeğin emme süresinde belli bir sınırlama yoktur.
Anne sütünün artması için bebeğin sık sık emzirilmesi gerekir.
Bebek her ağladıkça emzirilmelidir. Ancak anne bebeğin karnının tok olduğunu düşünüyorsa, bebeğinin ağlamasına sebep olan diğer etmenleri gözden geçirmesi gerekir.
Yenidoğan bebekler genellikle günde 10 öğün emzirilmelidir. Bebek büyüdükçe öğün sayısı azalır.
Genellikle birçok bebek bir memeyi 5-10 dakikada boşaltarak tokluk hissedebilirken, bazı bebekler 20 dakikadan önce bu doyuma ulaşmazlar.
Eğer bebek daha çok emmek istiyorsa ikinci meme de bebeğe verilebilir. Bebek tek meme ile tokluk hissetmişse sonraki emzirmede diğer meme verilmelidir. Eğer bebek iki memeyi de almışsa bir sonraki öğünde son verilen memeden başlanmalıdır.
Annelerin prolaktin hormonu geceleri daha çok salgılanır. Bu sebeple geceleri bebeği emzirmek anne sütünün artmasını sağlar. Anneler geceleri bebeğini emzirmek için uyansa bile kendini dinlenmiş hisseder.
Bebekler, beslenmesini sadece gündüzleri karşılayana kadar geceleri de beslenmek isterler.
Gece öğünlerinin sıklığı bebeklerde farklılık gösterir.
Emzirmeye başlamadan önce;
Eller yıkanmalıdır.
Meme başı temizliği için; Memenin ucundaki doğal yağlar ve anne sütü meme başını korur. Anne, meme ucunu temiz tuttuğu ve günlük duş aldığı sürece her emzirme öncesi memeyi silmeye gerek yoktur. Ancak günde en az 2 defa meme ucu kaynatılmış, ılıtılmış suyla silinmelidir.
Emzirme işlemi bittikten sonra, göğüs ucuna sürülen anne sütü meme ucunu yumuşatarak kurumasını önler.
Memeleri karbonatlı suyla temizlemek zararlıdır. Bunlar meme ucunu kurutur ve çatlakların oluşmasına sebep olur.
Meme başı temizlendikten ve eller yıkandıktan sonra annenin bebeğini etkili emzirebilmesi için kendini rahat hissedebileceği bir pozisyon alması gerekir.
Etkisiz pozisyon ve annenin emzirmeyi sonlandırmak için acele etmesi bebeğin yeterli beslenmemesine yol açar. Örneğin; annenin tuvalet ihtiyacı varsa emzirmeye başlamadan önce bu ihtiyacını gidermesi gerekir.
Annenin beyin olarak kendisini bebeğini emzirmeye odaklaması gerekir. Emzirmenin yarıda kesilmesine sebebiyet verecek kaygı verici (ocakta pişmekte olan yemeğinin taşmasını, yanmasını düşünmesi vb.) herhangi bir mevzu olmaması gerekir. Mesela telefonunun çalma olasılığına karşı telefonunu yanına almalıdır.
Emzirme esnasında bebeklerin kafalarındaki şapkalarını çıkarmak ve üzerinde kalın elbiseler, kalın battaniyeler bulundurmamak gerekir.
Çünkü bebekte çok fazla terlemeye yol açıp bebeği huzursuz edebilir.
EMZİRME BASAMAKLARI
Bebeğin dudak birleşeği uyarılır.
Parmak veya meme başı bebeğin dudaklarına temas ettirilir.
Bebeğin ağzı açılarak meme başının bebeğin ağzına alınması sağlanır. Koyu renkli kısım bebeğin dudakları ile çevrelenmelidir.
Anne, parmakları ile meme başını bebeğin ağzında tutmasına yardımcı olurken, memesini bebeğe doğru sıvazlar.
Bebek emerken anne de eli ile onun başına arkadan destek verir.
Bebek; ağzında meme, yüzü annesine dönük, eliyle memeye temas eder.
Bebek bedeninin anneye yakın halde durması sağlanır. Bedeni ile temas halinde olması bebeğe güven verir.
EMZİRME SONRASI GAZ ÇIKARMA
Bebeği emzirmenin ardından bebeğin gazının çıkarılması gerekir.
Gaz en kolay, bebek anneyi emdikten hemen sonra bebeği olduğu yerden kaldırmakla çıkar.
Anne bebeği emzirdikten sonra kucağına yatırıp göğsünü kapatıp vakit kaybettiğinde bebeğin gazı sindirim sistemine geçmeye başlayacaktır. Bu nedenle bebek memeyi bıraktığı anda anne ya da baba bebeğin gazını çıkarma işlemini yapmalıdır.
Gaz çıkartırken;
Bebek omuzda: Bebeği yüzü size dönük şekilde kucağınıza alın. Bir eliniz poponun altını desteklerken, diğer elinizle bebeğin sırtına hafifçe vurun ya da hafifçe bastırarak sırtını ovalayın. Bebeğin midesi doluysa kusabileceği için bu yöntemi uygularken omuzunuza ağız bezi ya da bir havlu koymak iyi bir fikirdir.
Bebek kucakta: Yüzü dışarıya bakacak şekilde bebeğinizi kucağınıza oturtun. Bir elinizle bebeği koltuk altından kavrarken, diğeri elinizle hafifçe sırtına vurun ya da sırtını ovalayın.
Bebek kolda: Bebeği yüzükoyun konumuna getirin. Yüzü yere bakarken başını, boynunu ve göğsünün üst kısmını bir elinizle destekleyin. Diğer elinizle de hafifçe sırtına vurun ya da sırtını ovalayın.
EMZİRİRKEN ÇIKABİLECEK SORUNLAR ve ÇÖZÜMLER
• Çözüm Önerisi: Doğru emzirme tekniği kullanılmalıdır. Meme başı kuru ve temiz tutulmalıdır. Rahatsızlığı gidermek için ılık ve nemli kompresler uygulanabilir. Emzirme sonrası bir miktar süt sağılarak meme başına sürülerek kuruması beklenir. Özellikle yaşamın ilk 4 haftasında emzik ya da biberon kullanılması bebekte meme başı şaşkınlığına yol açarak emzirme tekniğinde bozulmaya neden olabilir. Emzirme tekniğinde sorun olduğu durumlarda emzik ve biberon kullanımından kaçınılmalıdır.
Meme Başı Çatlağı: Memeye yanlış yerleştirme, dolu meme, mantar enfeksiyonları, bebeğin memeyi çok kuvvetli emmesi veya emzirme sonrası memenin birden bebek ağzından çekilmesi sonucu gelişebilir.
Çözüm Önerisi: Doğru emzirme tekniği kullanılmalıdır. Emzirme bittiğinde temiz serçe parmak bebeğe emzik gibi verilerek meme yavaşça çekilmelidir. Doğru meme bakımı uygulanarak meme başı kuru ve temiz tutulmalı, aralıklarla havalandırılmalıdır.
Eller emzirme öncesi ve sonrası yıkanmalıdır. Emzirme sonrası bir miktar süt sağılarak meme başına sürülerek kuruması beklenir. Çok ağrılı durumlarda geçici süreyle silikon meme ucu kullanılabilir Anne kendi beslenmesinde A-D-E ve C vitamini alımına özen göstermelidir. Bir hafta içinde sorun düzelmezse doktora başvurulmalıdır.
Meme Dolgunluğu: Meme dolgunluğu doğum sonu gelişen normal fizyolojik bir durumdur. Ancak emzirmenin geciktirildiği durumlarda da görülebilir.
• Çözüm Önerisi: Bebek sık sık emzirilmesi gerekirse bebeğin boşaltamadığı süt elle veya makinayla sağılmalıdır. Annenin
dinlenmesine özen gösterilmelidir. Bebek meme emerken anne ile bebeğin karın karına olmasına ve doğru teknik ile memeyi kavradığına dikkat edilmelidir.
Memede Süt Göllenmesi: Emzirme saatlerinin geciktirilmesi, emzirme süresinin kısa tutulması gibi memede kalan sütün boşaltılmadığı, annenin aşırı yorulduğu durumlarda gelişir. Annede ağrı ve 24 saat süren ateş görülebilir.
• Çözüm önerisi: Bebek sık sık emzirilmeli gerekirse bebeğin boşaltamadığı süt elle veya makine ile sağılmalıdır. Meme elle sağıldıktan sonra bebeğin memeye tutturulması da yararlı olur. Emzirme öncesi ılık duş almak, emzirme sırasında masaj ve
ılık nemli uygulama yapmak ayrıca meme boşaltıldıktan sonra ödemi azaltmak için soğuk uygulama yapmak faydalıdır. Memeyi iyi kavrayan ve sıkmayan sutyenler tercih edilmelidir. Bebeğe biberon, emzik verilmemelidir. Emzirme aralarında anne sırt üstü dinlenmelidir. Sorun çözülmüyorsa mutlaka vakit geçirmeksizin emzirme konusunda uzman sağlık personeline başvurulmalıdır.
Büyük Memeler: Emzirmeye engel bir durum değildir. Büyük memeler
bebeğin ağzı ile meme başının aynı hizada olmasına engel olabilir. Çözüm Önerisi: Emzirirken karşı taraftaki el ile meme desteklenmelidir ya da meme altına rulo haline getirilmiş bir havlu koyularak desteklenmelidir. Böylece meme ucu ve bebeğin ağzı aynı hizaya gelecektir.
Meme Başı Çöküklüğü ya da Düz Meme Başı: Emzirmeye engel bir durum değildir.
Çözüm Önerisi: Meme başının çıkmadığı durumlarda meme 1-2 dakika emzirme öncesi sağılabilir. Meme başı çıkarıcılar kullanılabilir, silikon uç ile emzirme denenebilir. Doğum sonu meme başı egzersizleri yapılabilir; başparmak ve işaret parmağı arasına alınan meme başı nazikçe sağa ve sola doğru masaj yapılarak uyarılır.
Dil Bağı: Doğuştan dilin ağız tabanına yapışık olmasıdır .Bu durum bebeğin memeye yerleşmesine engel olabilir, meme başı çatlaklarına dolayısıyla emzirmenin yetersizliğine neden olabilir.
• Çözüm Önerisi: Bebeğin emmesine engel oluyorsa konunun uzmanı bir doktora danışmak gereklidir. Yapılacak küçük bir müdahale ile sorun çözülür.
Memeyi Reddetme: Bazen bebekler emmeyi reddedebilir. Memeyi reddetmenin sebepleri arasında; annenin yeme alışkanlıkları (baharatlı, gaz yapıcı yiyecekler vb. olması),annenin kullandığı ilaçlar, diş çıkartma veya kulak ağrısı, ağız içi mantar enfeksiyonları, gaz sancısı, uzun süreli emzik ya da biberon vermeye bağlı memeye karşı direnç, memeye doğru yerleştirilmemeye bağlı rahatsızlık, annenin hijyen eksikliği nedeni ile koltuk altı kokusunun anne kokusunu bastırması v.b.) sayılabilir.
• Çözüm önerisi: Bu durumda annelerin sakin olması gerekir. Durumun altında yatan sebep araştırılarak konuya yönelik çözüm yolları geliştirilmelidir. Baharatlı gaz yapıcı yiyeceklerden uzak durulmalı, enfeksiyon veya ağrı için doktorun uygun gördüğü tedaviler uygulanmalıdır. Emzirme tekniği gözden geçirilmeli varsa hatalar düzeltilmelidir. Biberon kullanılmamalıdır. Günlük duş alınması; süt üretimini arttıracağı gibi bebeğin anne kokusunu alarak emme isteği güçlendirecektir. Çözüm bulunamıyorsa emzirme danışmanına başvurulmalıdır.
Bebekte Pamukçuk Gelişimi: Bebeğin ağzındaki pamukçuk, emmeyi zorlaştırır.
• Çözüm Önerisi: Her gün bebeğin ağzı kontrol edilmeli ve bikorbonatlı solüsyonlarla temizlenmelidir. 1 çay kaşığı bikarbonat toz, 1 çay bardağı suya dökülerek hazırlanan sıvıya batırılan eczaneden temin edilmiş gazlı bezler yardımıyla tahriş edilmeden günde 3-4 defa silinmelidir. Bikorbonat ile bakımla pamukçuk
geçmiyor ise hekimin tavsiye edeceği pamukçuk ilacı kullanılabilir. İlacın saklama koşullarına ve kullanım süresine dikkat edilmesi gerekir.Pamukçuk anne sütü alan bebeklerde daha az görülür. Anne meme temizliğine, biberon ve emzik kullanımı varsa bunların temizliğine dikkat etmek gerekir.
Gaz Sancısı: Bebeğin memeye yanlış yerleşmesi, emzirme sırasında normalden daha fazla hava yutmasına neden olur. Mide hava ile dolduğu için rahatsızlık duyan bebek memeyi tam boşaltmadan bırakabilir. Ayrıca bebeklerin % 30-40 doğumdan sonra 15.günde başlayan ve 4.aya doğru kendiliğinden düzelen gaz sancıları olabilir. Hiçbir nedene bağlanamayan bu durumlarda bebekler genellikle akşama doğru ağlamaya başlarlar, kilo alımlarında sorun yoktur.
• Çözüm Önerisi: Anne gaz sancısı nedeniyle ağlayan ve memeyi reddeden bebeğe karşı sabırlı olmalıdır. Emzirme tekniği gözden geçirilmeli, yanlış yerleştirmeler düzeltilmelidir. Emzirmeden sonra bebeğin gazı çıkartılmalıdır. Belli aralıklarla bebeğe egzersiz ve masaj yapılmalıdır. Bebekler kucakta gezinmeden hoşlanırlar. Bebeklerin bu dönemde sık kucağa alınmalarında sakınca yoktur.
ANNE SÜTÜ ARTTIRAN BESİNLER
• Balık
• Ev yapımı içecekler
• Sütlaç gibi az şekerli ve şerbetsiz tatlılar
• Yulaf
• Roybos
• Havuç
• Keçi sedef otu
• Hurma, incir
• Devedikeni
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Frenk kimyonu
• Barbunya gibi baklagiller
• Çemen otu
• Nohut
• Arpa
• Hayıt
• Tahin
• Kuru meyveler
• Rezene
Kaynak: Samur G E.Gebelik ve emzirme döneminde beslenme. Hacettepe Üniversitesi-Sağlık Bilimleri Fakültesi-2012